Ελληνικές ιδιομορφίες
Στα τέλη του 19ου αιώνα, οι εργατικές- σοσιαλιστικές κινήσεις στην Ελλάδα, ήταν λιγοστές. Είχαν τα χαρακτηριστικά περισσότερο ομάδων- μαχητικών κινήσεων ζύμωσης και προπαγάνδας (σοσιαλιστικές και αναρχικές κινήσεις στην βορειοδυτική Πελοπόννησο συνδεδεμένες ιδίως με το σταφιδικό ζήτημα), συσπειρώσεων ριζοσπαστών διανοουμένων, σωματείων αλληλοβοήθειας (Σύρος) ή πρώτων κοινωνικών-απεργιακών αγώνων (Λαύριο).
Η καπιταλιστική ανάπτυξη ήταν υπαρκτή με μια σχετικά αργόσυρτη-ανοδική τάση. Αντίστοιχα χαρακτηριστικά είχε και το κοινωνικό υποκείμενο, η εργατική τάξη και η οργάνωσή της. Η εξωελλαδική δραστηριοποίηση της ελληνικής αστικής τάξης και ο δημοκρατικός τρόπος επίλυσης του αγροτικού ζητήματος στην ελληνική επικράτεια μέχρι τα σύνορα του 1881, με το σχηματισμό εκτεταμένων μορφών μικροϊδιοκτησίας, αποτελούν μερικές εξηγήσεις.
Το εθνικό ζήτημα, η καλούμενη Μεγάλη Ιδέα, διαπλεκόταν έντονα με το κοινωνικό, μέσα από την ειδικότερη μορφή της διαδικασίας-πάλης του κοινωνικού μετασχηματισμού στην εξέλιξη του Ανατολικού Ζητήματος. Ιστορικά ζητήματα που επανέρχονται με διάφορες μορφές. Ιδιομορφίες του συγκεκριμένου τρόπου ενσωμάτωσης-εσωτερίκευσης του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού στη διεθνική κίνηση.
Μια άλλη ιδιομορφία αφορούσε ειδικότερα ζητήματα της πολιτικής θεσμοποίησης των κοινωνικών σχέσεων. Η σοσιαλιστική κίνηση, ως αυτόνομος πολιτικο-οργανωτικά χώρος συγκροτήθηκε αργοπορημένα (1918), σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ευρώπης (λχ Αυστρία 1889, Βέλγιο 1885, Δανία 1876, Γερμανία 1875, Ιταλία 1892, Μ. Βρετανία 1900-6 κ.α), φέροντας επιπλέον τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης διεθνοπολιτικής και εθνικής συγκυρίας που καθόρισαν βασικά χαρακτηριστικά της κίνησής του.
Το στοιχείο αυτό της καθυστερημένης χρονικά αυτόνομης κομματικής συγκρότησης, έχει ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον αν συνδυαστεί με το γεγονός του ισχύοντος καθολικού εκλογικού δικαιώματος στον ελληνικό χώρο (των ανδρών), πρώιμη κατάκτηση του δημοκρατικού (όχι απλά φιλελεύθερου) χαρακτήρα της εθνικο-απελευθερωτικής/εθνοθρησκευτικής Ελληνικής Επανάστασης (λχ εκλογές με καθολικό εκλογικό δικαίωμα το 1829 για την ανάδειξη των πληρεξουσίων της Δ΄Εθνοσυνέλευσης) και καθιέρωσή του στο Σύνταγμα του 1844 μετά το κίνημα της 3ης Σεπτέμβρη 1843, σε αντίθεση με την ύστερη χρονικά κατοχύρωση του καθολικού εκλογικού δικαιώματος (των ανδρών) σε ευρωπαϊκός κοινωνικούς σχηματισμούς (λ.χ. Αυστρία 1907, Βέλγιο 1893, Δανία 1901, Γαλλία 1848, Γερμανία 1871, Ολλανδία 1917, Ιταλία 1919, Μ. Βρετανία 1918).
Εθνικές, κοινωνικές και πολιτικο-δημοκρατικές ιδιομορφίες του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού που αναζητούν τα ερμηνευτικά τους σχήματα σε μια ιστορική, συνθετική και συγκριτική προοπτική.
Η καθιέρωση του εορτασμού της Πρωτομαγιάς
Ο ορισμός της 1ης Μαϊου ως ημέρα εορτασμού της εργατικής τάξης, σε ανάμνηση των γεγονότων στο Σικάγο το 1886, αποτέλεσε μία από τις αποφάσεις του 1ου Συνεδρίου της Σοσιαλιστικής Διεθνούς (Β΄ Διεθνής), στο ιδρυτικό της συνέδριο στις 14 Ιουλίου 1889 στο Παρίσι. Στο Παρίσι εκείνη την περίοδο πραγματοποιήθηκαν ταυτόχρονα δύο διεθνή σοσιαλιστικά συνέδρια. Εκείνο των μαρξιστών/επαναστατών σοσιαλιστών (Β’ Διεθνής) και εκείνο των λεγόμενων ποσιμπιλιστών (μετριοπαθών, δηλαδή εκείνων που τάσσονταν υπέρ των εφικτών/δυνατών λύσεων-προτάσεων αδιαφορώντας για τον τελικό/σοσιαλιστικό σκοπό).
Από τους 400 περίπου αντιπροσώπους, μόνον ο Έλληνας αντιπρόσωπος (που ήταν και ο μοναδικός από την Ελλάδα που μετείχε στις εργασίες των συνεδρίων), Πλάτωνας Δρακούλης από την Ιθάκη, ιδρυτής και εκδότης του εντύπου Άρδην (1885), δεν θα ενταχθεί σε κάποια από της δύο πτέρυγες.
Δύο χρόνια μετά ο δραστήριος σοσιαλιστής- φοιτητής του Πολυτεχνείου Σταύρος Καλλέργης από την Κρήτη, την Πρωτομαγιά του 1891, θα ιδρύσει τον Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογο και θα εκδώσει το έντυπο Σοσιαλιστής. Το 1893 θα πραγματοποιηθεί ο 1ος ανοιχτός εορτασμός της εργατικής πρωτομαγιάς στην Ελλαδα, που θα διοργανωθεί από τον Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογο.
Τα πρώτα διεκδικητικά εργατικά αιτήματα στην Ελλάδα
Γράφει το σχετικό φύλλο του Σοσιαλιστή, προπαγανδίζοντας την εκδήλωση:
«Δύο Μαϊου ημέρα Κυριακή 5 μ.μ. εις το Αρχαίον Στάδιον, όπισθεν του Ζαππείου, εις την γέφυραν όπου είναι απέναντι εις τα Αγγλικά μνημεία με κυπαρίσσια. Όλοι οι Σοσιαλισταί και υπό μισθόν πάσχοντες θα συναθροισθώσι να υπογράψωσι ψήφισμα προς την Βουλήν, δια του οποίου θα ζητώσι:
Τας Κυριακάς όλα τα καταστήματα γενικώς να είναι κλειστά προς ανάπαυσιν των πολιτών.
Τον περιορισμόν των εργασίμων ωρών εις οκτώ καθ’ εκάστην κατ’ ανώτατον όριον και ολιγώτερον δια τα κοπιώδεις και ανθυγιεινάς εργασίας και δια τους παίδας και τας γυναίκας.
Απονομήν συντάξεως εις τους εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους, προς διατήρησιν εαυτών και της οικογενείας των, καθώς και εις τα οικογενείας των εν ενεργεία φονευομένων».Η επόμενη Εργατική Πρωτομαγιά, το 1894, θα εορταστεί ενωτικά, παρουσία τόσο του Πλάτωνα Δρακούλη, όσο και του Σταύρου Καλλέργη.
*Ο Βασίλης Ασημακόπουλος είναι δικηγόρος – πολιτικός επιστήμονας
